درياچه اروميه، نگين سرخ آذربايجان، مکاني که 40 سال از اعلام حفاظت آن مي‌گذرد و به گفته يونسکو يکي از مهمترين تالاب‌هاي جهان است، در حال نابودي قرار دارد.گفته مي‌شود روزانه نيم سانتي‌متر از ارتفاع آب اين درياچه کاسته مي‌شود و در طول 13 سال گذشته بيش از 6 متر کاهش داشته است.

اين روند به گونه‌اي که در روزهاي گذشته هزاران فلامينگو را از درياچه اروميه براي هميشه فراري داده است.

دکتر جمشيد منصوري، پرنده‌شناس و استاد دانشگاه آزاد مي‌گويد: با تهي شدن درياچه اروميه از آرتميا و نرم‌تنان ديگر که غذاي اصلي فلامينگوها محسوب مي‌شود و همچنين نابودي زيستگاه اين پرندگان، فلامينگوها ديگر جايي در اين درياچه ندارند.

کارشناسان دلايل مختلفي از جمله سدسازي، حفر چاههاي بي‌شمار، خشکسالي، فاضلاب صنعتي و احداث پل ميان‌گذر را در نابودي بزرگ‌ترين درياچه شور جهان دخيل مي‌دانند.

آنها معتقدند اگر اين درياچه به طور کامل خشک شود، همانند بمب عمل کرده و آذربايجان را به کوير تبديل کرده و کشور را گرفتار فاجعه زيست محيطي مي‌کند.

ويراني با سدسازي

سدسازي لجام‌گيسخته محيط زيست کشور را ويران کرده است. هشدار متخصصان علوم آب و محيط زيست به روند فزاينده سدسازي افزايش يافته، اما مقامات وزارتخانه نيرو از اين که سومين سدساز بزرگ جهان هستند، خوشنودند.

اين در حالي است که سدسازي بي‌رويه در حوزه آبخيز درياچه اروميه در حال حاضر پارک ملي اروميه را با خطر نابودي کامل روبرو کرده و هزاران پرنده را از بين برده است.

دکتر جمشيد منصوري، پرنده‌شناس، در گفتگو با خبر مي‌گويد: «بسياري از زيستگاه‌ها در درياچه اروميه به خاطر کم‌آبي و سدسازي روي رودخانه‌هاي اطراف اين درياچه تخريب شده‌اند و همين موضوع سبب شده پرندگان نابود شوند.»

سدسازي بر روي رودخانه‌هاي زرينه‌رود، سيمينه‌رود، گدار و باراندوز با هدف توليد برق سبب شده عمق آب در اين درياچه از 16 تا 22 متر به کمتر از 5 متر برسد.

ناصر آق، استاد دانشگاه سهند تبريز معتقد است: «اگر بخشي از آب رودخانه پيرانشهر را به درياچه اروميه منحرف نکنيم، علاوه بر نابودي کامل حيات در درياچه، مزارع کشاورزي اطراف درياچه و بيکاري چند هزار نفر در راه است.»

اين در حالي است که به گفته کارشناسان اکثر سدهايي که در چند دهه گذشته در کشور احداث شدند نه تنها به حفظ منابع آب کمکي نکرده‌اند، بلکه تنها باعث هدر رفت هر چه بيشتر آب شدند.

حفر چاههاي بي‌رويه

متأسفانه مديريت آب در ايران تنها مديريت سازه و سدسازي است و هيچ توجهي به سفره‌هاي آب زيرزميني نمي‌شود. در اين سالها سودجويان با استفاده از حفر چاه بي‌رويه از اين گونه منابع استفاده کرده‌اند و سبب‌ساز افت 15 متري زمين شده‌اند.

اين موضوع دقيقاً در مورد درياچه اروميه هم اتفاق افتاده است. بنابر آمار اداره آب و آبياري شهرستان سلماس در ارديبهشت ماه 63 تعداد چاههاي عميق و نيمه‌عميق به ترتيب 270 و 145 حلقه اعلام شده است. در سال 1374 تعداد چاهها متجاوز از 1400 حلقه بوده است.در سال 1387 سازمان آب شهرستان اروميه تعداد چاههاي عميق و نيمه‌عميق را 18224 حلقه و ميزان تخليه آب را 614 ميليون مترمکعب اعلام کرد.

در 40 سال گذشته، سفره‌هاي پهناور زيرزميني، آب‌هاي سيل‌آسا را از غرب منطقه به سواحل درياچه اروميه فرو مي‌ريخت و سبب‌ساز ايجاد سفره‌هاي آب ساحلي مي‌شد ولي در 2 دهه گذشته،‌حفر چاههاي عميق بي‌شمار و غارت آب‌هاي زيرزميني کيلومترها زمين کرانه درياچه اروميه را به شوره‌زار بدل کرده است.