پرتال عمران ومعماري اورمیه

دخمه سنگي قاره دامه :
دخمه سنگي قاره دامه ( خانه پيرزن ) در ارتفاعات غربي روستاي بند كه تا شهر اروميه حدود 5 كيلومتر فاصله دارد در كوه معروف قاره دامه كه ادامه « قله سرگرد » مي باشد ، قرار گرفته است . دسترسي به كوه قاره دامه و دخمه سنگي به دو طريق ميسر است : اولاً از طريق روستاي بند و با پاي پياده و پس از طي مسافتي حدود يك ساعت ، دوماً از طريق روستاي طرزلو واقع در منتهي اليه جنوب شهر اروميه تا روستاي ميرآباد با وسيله نقليه كه طريقه دوم راحت ترين و سهل الوصول ترين راه ممكن براي دسترسي به محل مورد نظر است . دخمه سنگي قاره دامه در قسمت انتهايي ضلع جنوب غربي صخره سنگي واقع شده كه راه ورود به داخل دخمه بجز از بالاي كوه مقدور نمي باشد . از نظر قدمت تاريخي دخمه سنگي در مقايسه با ساير دخمه ها به احتمال زياد مربوطه به دوران اورارتو در هزاره قبل از ميلاد مي باشد . با توجه به اينكه صخره سنگي مذكور يكي از مناطق زيست انسان در پيش از تاريخ مي باشد جا دارد كه در فهرست آثار تاريخي قرار گرفته و به دليل نزديك بودن به شهر اروميه در آينده به عنوان يكي از نقاط تاريخي و توريستي شهر مي تواند نقش موثري داشته باشد .

دخمه هاي صخره‌اي سدوك :
سدوك در 30 كيلومتري جنوب اروميه نزديك روستاي خرم آباد مشرف به دره نازلو كنار جاده فرعي روستاي جعفريان بر بالاي تپه اي واقع شده است . براي رسيدن به اين دخمه مي بايست كوه را دور زد و از بالاي كوه بدان دسترسي پيدا كرد . دخمه در يك پس رفتگي مستطيل شكل طبيعي كوه كه به گودالي شبيه است ايجاد شده و در واقع دو مقبره در اين گودال يكي پس از ديگري بر روي هم قرار گرفته اند كه از نظر فرم و ابعاد ورودي مي توان حدس زد كه زمان ساختشان متفاوت است . مقبره پايين از دو فضا تشكيل شده است كه فضاي اولي به عنوان فضاي واسطه بين خارج و اتاق جسد عمل مي كند ، در ورودي هر دو فضا طوري است كه براي ورود به آن بايد دولاّ شد . سقف و ديوارهاي آنها ناصاف بوده و حالت گنبدي شكل در سقف بوجود آورده است . كف آنها با خاك پرشده و كف اصلي را پوشانده است . به همين دليل ارتفاع واقعي آنها مشخص نيست . مقبره بالايي با يك ورودي تقريباً باريك و كوتاه از فضاي بيرون جدا شده است . اين دخمه يك فضا دارد كه سقفي مدور و كفي مسطح دارد . در ديواره سمت راست ورودي آن ، طاقچه بسيار كم عمق با قوس هلالي مشاهده مي شود كه ظاهراً نيمه تمام مانده است .
ورودي اين دخمه داراي ارتفاعي است كه مي توان با كمي خم شدن از آن عبور كرد و همچنين ورودي طوري است كه درب سنگي را بتوان در آن قرار داد . در اين دخمه ها هيچ گونه حجاري روي ديوارها ديده نمي شود و تنها در گوشه گودال مستطيل شكل ( فضاي جلوي دخمه ) آثار تسطيح كوه براي ايجاد دژ ( احتمالاً ) وجود دارد .

قلعه هاي شهرستان اروميه .

قلعه كاظم داشي :
استان آذربايجان غربي به لحاظ شرايط خاص جغرافيايي و مكان هاي باستاني و ديدني در سطح كشور از مقام و منزلتي خاص برخوردار است و از اينرو جزو استان هاي سياحتي محسوب مي‌شود و همه ساله هزاران نفر از موزه‌ها و آثار و ابنيه تاريخي آن بازديد مي نمايند كه از آن جمله مي توان به قلعه « كاظم خان » اروميه اشاره كرد . قلعه كاظم داشي در حدود 65 كيلومتري اروميه و 5/1 كيلومتري شرق روستاي گورچين واقع شده است كه در محل به « قالاباشي » معروفيت دارد .
مناظر طبيعي زيبا و بقاياي معماري و حجاري هاي صخره اي و گذرگاههاي صعب العبور و پرتگاههاي مخوف ارزش و اهميت سوق الجيشي به اين اثر داده است كه با توجه به بررسي ها و پژوهش هاي باستانشناسي كه توسط سازمان ميراث فرهنگي كشور به عمل آمده مهمترين آثار شناخته شده اين محل مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد مسيح و دوره ايلخانيان مي باشد كه تحت محافظت و نگهداري سازمان ميراث فرهنگي استان مي باشد . بنا به نوشته مورخين اسلامي هلاكوخان مغول اموال قيمتي و خزائن نفيس خود را در اين قلعه پنهان نموده بود . حتي معروف است كه خود هلاكوخان نيز در اين قلعه مدفون گرديده است . اين قلعه در جنگ جهاني اول به مدت 9 سال پناهگاه « كاظم نامي » از اهالي قوشچي و ياران وي بوده است . در اين قلعه بدستور كاظم خان ساختمان دو طبقه اي نيز بنا شده كه زماني مورد استفاده خود و خانواده اش بوده است . كاظم خان در اين قلعه آهنگري ، ريخته گري و قايق سازي داير كرده بود و در ضمن به ساختن توپ سرپر و باروت و فشنگ و غيره نيز مي پرداخت .

بخشي قلعه :
بخشي قلعه برفراز كوه مخروطي شكل ناقصي استوار است كه در 2 كيلومتري سمت جنوب غربي و نزديك ساحل درياچه اروميه ، مشرف به جلگه اي خرم و سبز واقع شده است . در قسمت شرقي كوه مذكور سنگي به طول 80/1 و عرض 1 متر قرار دارد كه بر سطح خارجي آن خطوطي شبيه به خط عيلامي به چشم مي خورد كه تا امروز موفق به خواندن آن نشده اند . در سال 617 هجري قمري « اوزبك ابن پهلوان » جاده هاي اطراف كوه و قلعه را زيرسازي كرد . در نزديكي قلعه ، نهري جريان دارد كه

پلي هم بر روي آن احداث شده است . اهالي محل اين پل را اوزبك كورپوسو (پل اوزبك) مي خوانند كه هنوز هم سالم مانده و مورد استفاده محال نازلوچاي مي باشد . بر قسمت فوقاني كوه ، بعد از استيلاي اعراب كلمه الله را نوشته اند . در كاوشي كه از اين قلعه صورت گرفته ، مقاديري ظروف سفالي و اثاث و آلات مفرغي و مسي كشف شده است . از بعضي قسمتهاي تپه ( كوه ) صخره هاي بزرگي بدست آمده كه گويا مردم آن عصر مردگان خود را در آن صخره ها ( به جاي تابوت ) قرار مي‌دادند و دفن مي كردند .

قلعه دم دم :
اين قلعه در سال 1018 هجري قمري برفراز كوهي به همين نام در 18 كيلومتري جنوب غربي اروميه ساخته شده است . اين قلعه به علت ارتفاع زياد از سمت شمال و جنوب و اتصال آن به صخره سمت غربي كه نزديك به زمين است ، داراي حصاري محكم و دروازه اي در سمت جنوبي است . قلعه از پنج قسمت تشكيل مي شود كه عبارت است از : قسمت اصلي ، قسمت پايين ، قسمت سولوق قسمت بوزلوق و بيرون دروازه شرقي . در قسمت شرقي قلعه و منتهي اليه صخره ، برجي عظيم بنا شده كه خود در حكم قلعه بوده است . آب مصرفي قلعه از حوضي تامين مي گرديد كه با آب باران پر مي شد . در قسمت شمالي قلعه چشمه اي است كه آب كمي دارد . در كنار چشمه حوضي قرار گرفته كه با گنبدي پوشانيده شده است و براي حفاظت از آن نيز برجي احداث شده كه به قسمت اصلي متصل است و آن را سولوق ( جاي آب ) مي نامند . در قسمت جنوبي داخل قلعه گودالي احداث شده بود كه زمستانها با يخ و برف پر مي شد و زير آن حوضي ساخته شده بود كه در ايام كم آبي از آن استفاده مي شد . براي محافظت اين قسمت نيز قلعه مانند بنا شده بود كه آن را بوزلوق ( جاي يخ ) يا قارليق ( جاي برف ) مي‌گفتند و راه آن نيز مانند سولوق مخفي بوده است .

قلعه اسماعيل‌آقا :
قلعه اسماعيل آقا در زبان محلي « اسماعيل آقا قلعه سي » ناميده مي شود كه مربوط به قلعه نظامي يكي از خوانين محلي بوده است . اين قلعه در 18 كيلومتري شمال غربي شهرستان اروميه بفاصله نسبتاً كمي از جاده سرو در بالاي رشته كوهي قرار رگفته است . بناي اسماعيل آقا قلعه سي مربوط به دو دوره متفاوت مي باشد .
دوره اول آثاري است كه مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد مسيح مي باشد كه شامل بقاياي ديوارهاي يك دژنظامي اورارتوئي و دخمه هايي تراشيده از صخره هاي مقاوم مربوط به همان زمان مي باشد . ايوان ورودي و سر در با قاب بندي سنگي و طاقي كه طاقنماهاي محراب مانند در انتها دارد و شيوه اجراي ديوارهاي دژ از ويژگيهاي اين اثر ارزشمند مي‌باشد .
دوره دوم آثار و بقاياي قلعه دفاعي ديگريست كه ديوارهاي آن و برجهاي ديده باني مربوطه پابرجا و كمتر آسيب ديده . اين قلعه نظامي مربوط به يكي از خوانين محلي مي باشد كه در جريان اغتشاشات اواخر دوره قاجاريه احداث گرديده است . در ساخت برج و باروهاي قلعه از خشت خام استفاده شده است .

قلعه بردوك :
روستاي بردوك ( Bardouk ) در ابتداي دره سلطاني در دامنه مشرف به رودخانه كم آبي كه سرچشمه آن از كوه هاي تركيه است قرار دارد . فاصله اين محل تا مرز فعلي ايران و تركيه حدود 15 كيلومتر است . قلعه و مجموعه آن با تامين كليه شرايط ديده باني بر دامنه مثلثي شكل كه راس آن رو به شمال نهاده و يك سلسله زمين هاي شيبدار كه بصورت پلكاني و صخره هاي بلند كوهستان قرار گرفته اند ، بنا گرديده است . كليه استحكامات حصار پيرامون بنا و بناهاي داخل حصار از سنگ هاي لاشه اي و قلوه سنگ هاي محلي با ظرافتي قابل تحسين شناخته شده اند . در مرتفع ترين نقطه ممكن قلعه ، يك برج ديده باني در صعب العبورترين جا بر روي يك تيغه كم عرض با سنگ هاي لاشه اي و ملات ساروج بنا گرديده و از داخل و خارج با گچ نرم و صاف ميان درزها و بندها بصورت لايه ضخيمي پر شده است . اين بنا كاملاً سالم و درجهات مختلف داراي روزنه جهت ديده باني و يك در ورودي از جبهه شرقي مي باشد و تنها مختصر تخريبي در كنگره هاي آن ديده مي شود .

قلعه تلاو ( خزان هلاكو ) :
اين قلعه در جزيره تلاو در داخل درياچه اروميه واقع شده است . و به نوشته مورخين قديم هلاكوخان مفعول خزائن خود را در آن جا نهاده است .

تپه ها ي اروميه :

تپه هاي كردلر :
تپه باستاني كردلر در 25 كيلومتري شرق اروميه و در مجاورت روستاي كردلر قرار گرفته است ، فاصله تپه از جاده آسفالته اروميه ـ دريا در حدود يك كيلومتر مي باشد ، بقاي آثار تاريخي تپه كردلر بر روي تپه نسبتاُ مرتفعي كه در غرب روستا قرار گرفته واقع شده است و در اثر عمليات حفاري باستان شناسان مقداري از بقاياي آثار معماري مدفون از زير خاكهاي آن بيرون آورده شده است . قدمت اين بقايا مربوط به هزاره اول تا چهارم فبل از ميلاد مي باشد و چنانكه از آثار بدست آمده مشهود است اين مجموعه محل استقرار و زندگي عده اي از مردمان جهان باستان بوده كه بصورت ساده ( محل سكونت نه پادگان نظامي ) مورد استفاده و سكونت بوده است . چون به علت نوع مصالح بكار رفته در ساختمان مجموعه كه بيشتر آن ديوار چينه اي و از خشت خام انتخاب گرديده است و طي گذشت زمان آسيب ديده و بصورت مخروبه درآمده است ، لذا اگر چنانچه واحدهايي از محل هاي سكونت تزئيناتي داشته بر ما معلوم نيست .

گوي تپه :
اين تپه در دهستان بكشلو بخش مركزي شهرستان اروميه در 6 كيلومتري جنوب شرقي اروميه واقع شده است . در گوي تپه آثاري از اقوام ما قبل تاريخ آذربايجان و ... ديده مي شود . كاوش علمي در اين تپه از سال 1327 هجري شمسي به سرپرستي « بورتون برون » نماينده موسسه باستان شناسي انگليسي در عراق آغاز شده است . اين محقق به اين باور است كه تمام اشياء بدست آمده در اين تپه متعلق به سده هشتم پيش از ميلاد است . يكي از اشيايي كه در اين تپه باستاني بدست آمده است يك صفحه مفرغي منقش به تصوير « گيلگميش » پهلوان حماسي بابلي است . در اين نقش گيلگميش ميان دايره اي دو گاو وحشي را گرفته و آنها را بلند كرده است . اثر ديگر مهري است استوانه اي كه در عمق 8 متري پيدا شده و نقشه‌هايي از خدايان بابلي را در خود دارد و احتمالاً به حدود دو هزار قبل از ميلاد متعلق است . اين اثر تاريخي در حال در موزه هنرهاي زيباي متروپوليتين نيويورك نگهداري مي شود .



تپه كهريز پيرعلي رشكان :
در حدود 30 كيلومتري شرق شهرستان اروميه در حومه رشكان و به فاصله 300 متري جنوب كارخانه سيمان و به همان فاصله از آبادي « پيرعلي » تپه تاريخي و با ارزش پيرعلي ( كهريز ) واقع شده است . تپه به فرم مدور است و در وضعيت فعلي جبهه شمالي آن در ابعاد 40*20*25 متر خاكبرداري شده است. و در اثر تخريب و خاكبرداري بخشي از لايه هاي باستاني و با ارزش فرهنگي تاريخي از بين رفته است .
با توجه به تكه سفالينه ها و تيغه هاي آبسيديني قدمت آن به هفت هزار قبل از ميلاد مي رسد و مي توان در مقايسه با تپه هاي قديمي استان آن را در رديف تپه هاي پيش از تاريخ تقسيم بندي نمود . ضمناً تپه مذكور جزر تپه هاي مهم مركز ميراث فرهنگي استان مي باشد و هر گونه دخل و تصرف به آن طبق ضوابط و قوانين سازمان متبوع پيگرد قانوني دارد .
از ديگر تپه هاي باستاني و ما قبل تاريخ شهرستان اروميه مي توان به تپه هاي زير اشاره نمود ، گوك تپه ، تپه بالو ، نخجوان ، ديزج تكيه ( دوران اسلامي ) ، شيطان آباد ( نيمه هزاره دوم قبل از ميلاد ) ، تپه اسماعيل آقا ( هزاره اول قبل از ميلاد ) ، تپه الياس آباد ( هزاره سوم پيش از ميلاد ) ، تپه ربط ( دوره برنز و آهن ـ اسلامي ) ، تپه ساعتلو ( ما قبل تاريخ ) ، تپه هنگروان ( ما قبل تاريخ ) ، تپه للهام ( دوران كالكولتيك ) ، تپه شيخ سرمست ( پيش از تاريخ اسلامي ) و ...


در اين شهرستان، علاوه بر موارد فوق تپه‌هاي تاريخي ذيل نيز قابل اشاره مي‌باشد.
تپه للهام، تپه ساعتلو (ساعتلويگلر)، تپه انگنه، تپه بزوه‌ ، تپه ربط، تپه هنگروان، تپه سه گرد، تپه سبزعلي، تپه توپوزآباد، تپه بخشي قلعه، تپه بيات (تپه مجلل)، تپه بالانج (ليلي تپه)، تپه سمباتان، تپه نرگي، تپه خان بابا، تپه ثمرتو، تپه قلاع، تپه ژاژآباد، تپه خليل‌آباد، بغاتپه، تپه گنج چين، تپه خانقاه سرخ، تپه قزقلعه، تپه علي‌خان، شربت تپه، ساري تپه، تپه حيدرلو، تپه شهرستانك، كول تپه، تپه ريحان‌آباد، تپه براشان، تپه ميرشكارلو، تپه گويجه‌لو، تپه چندرلو، تپه اوصالو، تپه علي بيگلو، تپه زيويه، تپه محمودآباد، تپه موانا، تپه هلاكو، تپه نادر،
چشمه ها و مراكز آب درماني آذربايجان غربي

چشمه هاي معدني و آبگرم هاي  اروميه :

چشمه معدنی هفتابه
چشمه معدنی هفتابه حدود 50 کیلومتری جنوب غربی ارومیه در دهستان مرگور و یک کیلومتری شرق دهکده هفتابه قرار دار. حوضچه طبیعی در کناره بستر رود به وجود آمده و با تکه سنگهای بزرگی از رودخانه جدا شده است .

چشمه قینرجه
این چشمه در 27 کیلومتری جاده ارومیه سلماس و 7 کیلومتر بهد از کارخانه قند واقع شده است . وآب آن از دو محل خارج می شود.

آبگرم ایستی سو 
این آبگرم در 69 کیلومتری جاده ارومیه - سلماس واقع شده و آب آن از چندین نقطه در دامنه تپه ای از زمین خارج می شود و حوضچه های طبیعی جالبی را به وجود آورده است روی یکی از حوضچه ها اطاقکی ساخته اند که اغلب زنان از آن استفاده می کنند.

چشمه معدنی زنبیل
چشمه زنبیل در 36 کیلومتری شمال شرقی ارومیه در شرق سپرغان و در پایه دامنه شرقی کوه زنبیل در دهستان نازلو چای واقع شده است . چشمه حوضچه طبیعی دایره ای شکل به قطر 4 متر و عمق 20 تا 25 سانتی متر را تشکیل می دهد و گاز از کف آن به طور دائم خارج می شود مقدار آب این چشمه در حدود 10 لیتر در ثانیه است اطراف حوضچه راسنگ گذاری کرده اند و رسوب اکسید آهن روی تکه سنگهای اطراف حوضچه مشاهده می گردد.

چشمه زندان سلیمان
چشمه آب معدنی زندان سلیمان بین احمد آباد علیا و کوه زندان در شهرستان میاندواب واقع شده و حدود 1980 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. از میان چشمه های گوگردی دو چشمه در قسمت غربی کوه زندان قرار دارد که اهالی محل از آن برای استحمام استفاده می کنند حوض یکی از این دو به شکل مستطیل و به اندازه 2/20*4/35 متر است و نیم متر عمق دارد . آبدهی این چشمه یک لیتر در ثانیه است و پس از خروج از حوض با فاصله تقریبا 50 متری در زمین فرو می رود. چشمه دوم تقریبا در فاصله 16 متری غربی چشمه اول قرار دارد حوض آن بیضی شکل و طبیعی و قطرش 6/3 و 5 متر است عمق این چشمه متفاوت و حداکثر 60 ثانتیمتر است . در این ناحیه مظهر های دیگری نیز وجود دارد که آب آنها پس از عبور از سطح زمین رسوبهای سفید کربنات و منیزیم باقی می گذارد که حتی از دور به صورت مسیر های سفید رنگ دیده می شود . آب این چشمه ها جزو آبهای سولفوره است که دارای مصارف درمانی دردهای مفصلی و روماتیسمی است.

چشمه معدنی ویشلیق
چشمه معدنی ویشلیق در 500 متری جاده خاکی منشعب از 12 کیلومتری جاده خوی - تبریز قرار دارد . مظهر چشمه ویشلیق در دامنه جنوبی و در حدود 10 متری پای تپه قرار گرفته است

چشمه معدنی ایواوغلی
این چشمه در شمال شرقی خوی و در قسمت جنوبی جاده دهکده ایواوعلی واقع شده اند و از دو محل نزدیک به هم از زمین خارج می شوند

چشمه معدنی بولاغ بیلوار
دهکده بیلوار در شمال شرقی خوی واقع شده است و شور بلاغ در حدود 700 متری جنوب دهکده در پای یک تپه رسوبی خاک رسی در کناره راست بستر رودخانه قرار دارد آب از پای تپه از زمین خارج می شود و حوضچه طبیعی کم عمقی را تشکیل می دهد که تقریبا بیضی شکل است و دو قطر آ به ترتیب 2 و 3 مترمی باشد

چشمه معدنی زارعان ( زواران )
دهکده زارعان در شمال غربی بیلوار واقع شده و فاصله این دو از طریق دهکده بزندی 5 کیلومتر است . در 4 کیلومتری غربیدهکده چشمه معدنی زارعان قرار گرفته و در محل به نام قیز مشهور است

چشمه معدنی کلوانس
3 کیلومتر بهد از چشمه دسته دره دهکده قوروچک علیا قرار دارد و 5 کیلومتر بعد از آن دهکده شوریک واقع شده است چشمه کلوانس در جنوب غربی دهکده کلوانس قرار دارد چشمه در کنار غربی دره کوچکی که شمالی - جنوبی است قرار گرفته است

چشمه معدنی دسته دره
این چشمه در شمال غربی خوی واقع شده و از مظهر آن تا پای دامنه سنگهای آهکی و چند تکه سنگ سیلابی تشکیل شده است .

چشمه معدنی شگفتی
این چشمه در دامنه جنوبی کوههای آق بلاغ و شمال دهکده شگفتی در منطقه سیه چشمه واقع شده است .

چشمه معدنی میناس
چشمه میناس در روستای میناس ( جنوب شرقی سلماس ) واقع شده است .

چشمه صدقیان
دهکده صدقیان در شمال شرقی سلماس واقع شده است . مظهر آب و حوضچه طبیعی آن به صورت مثلث متساوی الاضلاع با ضلع 75 سانتی متر و عمق 40 تا 50 سانتی متر است

چشمه قره شعبان
دهکده قره شعبان در 6 کیلومتری جاده خوی - تبریز واقه شده است و در یک کیلومتری جنوب آن تچه ای وجود دارد که بالای آن امامزاده اجاق قرار گرفته است اهلی روستا چشمه را با خاک وسنگ کور کرده اند صدای آب از زیر زمین هنوز هم به گوش می رسد

چشمه معدنی نوایی
دهکده نوایی در شمال شرقی خوی و 9 کیلومتری جاده خوی - تبریز واقع شده است و چشمه معدنی نیز در کنار آن قرار دارد . مظهر چشمه معدنی نوایی در کناره شرقی بستر رودخانه واقع شده است

آبگرم قارنجه
این چشمه در 5 کیلومتری دهکده قارنجه در دره ای نام دره رودخانه آغ چای قرار گرفته است

چشمه معدنی خان
چشمه معدنی خان در 41 کیلومتری جنوب غربی خوی در ناحیه خان واقع شده است . مظهر اصلی آن یک حوضچه طبیعی کوچک مثلثی شکل را به وجود آورده که راس آن به طرف رودخانه مجاور است

چشمه معدنی رازی
در کنار دهکده رازی ( 6 کیلومتری قطور ) قرار دارد آب با گاز از مظهر چشمه بیرون می جهد و رسوب اخراجی اکسید آهن بر جای می گذارد.

آبگرم شوط آباد
روستای شوط آباد در 27 کیلومتری جنوب شرقی ماکو واقع شده است 2/5 کیلومتر بعد از شوط آباد تپه ای وجود دارد که آب گرم از بالای آن خارج می شود مظهر اصلی چشمه را یک حوضچه طبیعی به شکل کثیر الاضلاع غیر منتظم تشکیل ذشده است .

آبگرم باش کندی
چشمه آبگرم باش کندی در فاصله دو کیلو متری روستای باش کندی و 13 کیلومتری جاده ماکو - بازرگان واقع شده است در این ناحیه دره وسیعی وجود دارد که غربی شرقی است و چشمه آب گرم در سمت راست بستر رودخانه و دامنه ارتفاعات آهکی جنوب دره قرار گرفته است.

چشمه معدنی عرب دیزج
در 300 متری دهکده ای به همین نام در اطراف ماکو است در این محل دو چشمه وجود دارد که یکی از آنها در پایه کوه کم ارتفاعی واقع شده و مقدار آب آن خیلی زیاد است و به طرف جنوب جریان دارد و دیگری به فاصله تقریبا 100 متری جنوب شرقی چشمه اول قرار گرفته است و سپس با آب چشمه اول یکی می شود و به طرف جنوب جاری می شود.